Ιράν: Οι άνθρωποι πίσω από την εξέγερση
16 Ιουλίου, 2009 Σχολιάστε
Κάτι συμβαίνει στο Ιράν. Χιλιάδες άνθρωποι είναι αποφασισμένοι να δείξουν σε ολόκληρο τον κόσμο ποιοι είναι ποια είναι, στ’ αλήθεια, η χώρα τους.
Πολλοί iρανοί είχαν πιστέψει ότι στις 12 Ιουνίου η χώρα τους θα άλλαζε, επιτέλους, σελίδα. Ηλπιζαν ότι η αποδοκιμασία του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ στις προεδρικές εκλογές θα αρκούσε προκειμένου η χώρα να απαλλαγεί από το καταπιεστικό καθεστώς ανελευθερίας, απομόνωσης και συστηματικής ρήξης με τη Δύση.
Η επομένη των εκλογών βρήκε το Ιράν σε κρίση. Οι καταγγελίες για εκτεταμένη εκλογική νοθεία και «πραξικοπηματική» συμπεριφορά της πολιτικής και θρησκευτικής ηγεσίας έφεραν τον κόσμο στους δρόμους και κατέληξαν σε αιματηρά επεισόδια με περισσότερους από 20 νεκρούς. Ο ηττημένος διεκδικητής της προεδρίας Μιρ Χουσεΐν Μουσαβί έγινε ο εκφραστής του κύματος της αντίστασης.
Οι δρόμοι των ιρανικών πόλεων «πρασίνισαν» ?από το χρώμα της προεκλογικής του εκστρατείας ενώ η εξουσία απάντησε όπως αναμενόταν. Και η Δύση βιάστηκε (;) να μιλήσει για την «Πράσινη Επανάσταση».
Αν ωστόσο ο Μουσαβί εκπροσωπεί τις υγιείς ιρανικές δυνάμεις και ο Αχμαντινετζάντ τις αναχρονιστικές, δεν είναι εύκολο να το διακρίνει κανείς, καθώς ο μετριοπαθής υποψήφιος υπήρξε πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια του πολέμου με το Ιράκ, ενώ ήταν ο εμπνευστής του πυρηνικού προγράμματος.
Ισως η Ουάσινγκτον να ήλπιζε σε μια «βελούδινη» μετάβαση σε νέο καθεστώς, αλλά αυτό δεν συνέβη. Στα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων χύθηκε αίμα. Και μπορεί αυτό που συνέβη να μην ήταν επανάσταση αντίστοιχη της Ισλαμικής Επανάστασης του 1979, αλλά μετέτρεψε κάθε Ιρανό σε ακτιβιστή που διεκδικούσε τα ατομικά και συλλογικά του δικαιώματα. Και αυτό είναι μια παρακαταθήκη που δεν μπορεί να αγνοηθεί από τους ηγέτες της χώρας. Οι αναλυτές επιμένουν ότι το Ιράν βρίσκεται σήμερα σε σταυροδρόμι:
Eίτε θα μεταβληθεί σε στρατιωτικού τύπου καθεστώς, αντιδραστικό και απομονωμένο, στο πρότυπο της Β. Κορέας είτε θα ρίξει γέφυρες προς τη Δύση, διατηρώντας τις καταπιεστικές πρακτικές στο εσωτερικό ?όπως η Κίνα. Σε αυτό αντέδρασαν οι νέοι του Ιράν. Και ακριβώς γι’ αυτό στους δρόμους των πόλεων βρέθηκαν επί δύο εβδομάδες φοιτητές, άνεργοι, διανοούμενοι, άνθρωποι από κάθε πλευρά της ιρανικής κοινωνίας. Και γι’ αυτό κάποιοι σπεύδουν να συγκρίνουν την εξέγερση με το κίνημα διεκδίκησης ισότητας για τους μαύρους στις ΗΠΑ του ’50 και του ’60.
Εν τω μεταξύ το καθεστώς προστατεύεται όπως νομίζει. Βάζει λουκέτο στο πανεπιστήμιο της πρωτεύουσας, κλείνει μια αντιπολιτευόμενη εφημερίδα, απαγορεύει στους ξένους δημοσιογράφους να μεταδίδουν ειδήσεις για τις διαδηλώσεις και συλλαμβάνει πότε πότε κάποιον ξένο προκειμένου να δείξει τα δόντια του.
- Η επανάσταση των νέων και των γυναικών
Στο ιράν το 70% του πληθυσμού είναι κάτω των 30 ετών. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της δημογραφικής πολιτικής που ακολούθησε την Ισλαμική Επανάσταση. Οι οικογένειες που έκαναν πέντε παιδιά αποκτούσαν δωρεάν γη. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που αυτοί οι άνθρωποι, εγκλωβισμένοι στην ανεργία, τον περιορισμό των ελευθεριών τους και την επιβολή μεσαιωνικών απόψεων, επιτέλους εξεγείρονται.
Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης οι νέοι του Ιράν κατέπληξαν τον κόσμο, αποδεικνύοντας ότι, παρά τις απαγορεύσεις, επικοινωνούν μέσω facebook, twitter και youtube. Η περσική γλώσσα είναι η τρίτη δημοφιλέστερη στα μπλογκ μετά την αγγλική και την κινεζική και σήμερα λειτουργούν πλέον των 700.000 μπλογκ στα περσικά. Πρόκειται για ένα τεράστιο δίκτυο πληροφόρησης, το οποίο πολύ δύσκολα θα χαλιναγωγηθεί.
Πριν από μερικά χρόνια ο Ιρανός συγγραφέας Καβέχ Μπασμενγί παρομοίαζε την ιρανική νεολαία με «ελέφαντα στο σκοτάδι» και με «ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί». Φαίνεται ότι είχε δίκιο.
Ηδη τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ένα κίνημα αντίδρασης στην υποτίμηση της γυναίκας και την απόρριψη ακόμη και της ύπαρξης των ομοφυλόφιλων. Νέοι και νέες ντύνονται πιο τολμηρά και διοργανώνουν γκέι πάρτι προκαλώντας τη συντηρητική εξουσία και επιχειρώντας να αλλάξουν τις δομές της κοινωνίας.
Ετσι αν και ο μέσος όρος ηλικίας γάμου ενός Ιρανού είναι τα 25, η ηλικία της πρώτης σεξουαλικής εμπειρίας του κατεβαίνει στα 15, παρ’ ότι η πώληση προφυλακτικών επιτρέπεται με την επίδειξη πιστοποιητικού γάμου. Πριν από λίγα χρόνια εκατοντάδες γυναίκες εμφανίστηκαν στους δρόμους φορώντας πέδιλα ο ισλαμικός νόμος απαγορεύει να φαίνονται τα δάχτυλα από τα παπούτσια. Εγιναν συλλήψεις και επιβλήθηκαν πρόστιμα από την Αστυνομία Ηθους, αλλά οι γυναίκες κατάφεραν έκτοτε να εξασφαλίσουν τη σιωπηρή ανοχή του Σώματος που περιπολεί και σκορπά τρόμο στη νεολαία.
H γυναίκα στο Ιράν σήμερα δεν επιτρέπεται να εργάζεται, ενώ αποκτά διαβατήριο μόνο με τη γραπτή συγκατάθεση του συζύγου της. Η ζωή της, όπως και η κατάθεσή της σε δικαστήριο, έχει τη μισή ισχύ από αυτή των ανδρών, ενώ, αν πάρει διαζύγιο, τα παιδιά μένουν με τον πατέρα τους.
- Το αληθινό Ιράν
Η δημόσια εικόνα των ηγετών του Ιράν, σε συνδυασμό με την ανελέητη προπαγάνδα των δυτικών ΜΜΕ, προκαλεί εύκολους συνειρμούς για ένα «ύποπτο» κράτος, με θεοκρατικό καθεστώς, σκληροπυρηνικές πολιτικές και διαρκή καταπίεση. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι όταν κάποιος ξένος επισκεφθεί τη χώρα, δυσκολεύεται να αναγνωρίσει την κυριαρχία των μουλάδων στην καθημερινότητα των πολιτών.
Φέτος το Ιράν θα «γιορτάσει» 30 χρόνια από την Ισλαμική Επανάσταση. Η ανατροπή του αμερικανόφιλου σάχη συσπείρωσε τους Ιρανούς γύρω από τους εκφραστές της θεοκρατίας, περισσότερο από ανάγκη εθνικής αυτοπεποίθησης παρά από αναζήτηση θρησκευτικής παρηγοριάς.
Οι νέοι της χώρας δεν έζησαν τα γεγονότα, αλλά οι παλαιότεροι ακόμη καμαρώνουν για την εθνικοποίηση των πολυτελών κατοικιών των 30.000 Αμερικανών που ζούσαν στην Τεχεράνη, ανάμεσα στις παραγκουπόλεις των «ιθαγενών». Ως παράδειγμα φέρνουν πάντα το (κρατικό) ξενοδοχείο «Εστεγλάλ» (Ανεξαρτησία), το οποίο ώς το 1979 ήταν το αμερικανικών συμφερόντων «Hilton».
Η σταθερότητα του καθεστώτος οδήγησε και σε χαλάρωση των περιορισμών. Αν και ο ισλαμικός νόμος απαγορεύει στους άνδρες να αγγίζουν τις γυναίκες δημοσίως, στους δρόμους της Τεχεράνης βλέπει κανείς συχνά ζευγάρια να αγκαλιάζονται, ρισκάροντας βεβαίως να συλληφθούν.
Την ίδια ώρα ανθεί ένα άλλο, «κρυφό» Ιράν, όπου κάνουν θραύση τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το περιστασιακό σεξ. Τραβεστί κυκλοφορούν τις νύχτες, ενώ εκατοντάδες άνδρες και γυναίκες αναζητούν σύντροφο στις φτωχότερες συνοικίες της πρωτεύουσας. Η «σεξουαλική επανάσταση», σε συνδυασμό με τις απαγορεύσεις, έχει ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα την άγνοια για στοιχειώδη θέματα, όπως η αντισύλληψη και το AIDS.
- Στα χρόνια του σάχη
H ισλαμική επανάσταση ήρθε, υποτίθεται, προκειμένου να επαναφέρει το Ιράν στον δρόμο του Ισλάμ, ο οποίος είχε χαθεί εξαιτίας της σαρωτικής επιρροής των αμερικανικών ηθών. Στην εποχή του σάχη Παχλαβί, άνδρες και γυναίκες διασκέδαζαν μαζί στις ντισκοτέκ. Οι εύπορες κυρίες χτενίζονταν σαν τη Φάρα Φόσετ, ταξίδευαν στο εξωτερικό, ενώ οι κινηματογράφοι έπαιζαν ταινίες του Χόλιγουντ. Οι πολιτικές ελευθερίες ωστόσο ούτε τότε ήταν δημοφιλείς.
Ο μονάρχης με τη φήμη του πλέι μπόι κυκλοφορούσε με κάμπριο αυτοκίνητα και φωτογραφιζόταν για τις κοσμικές στήλες, αρχικά με την «πριγκίπισσα με τα θλιμμένα μάτια» Σοράγια και αργότερα με τη Φαράχ Ντιμπά, ενώ είχε δημιουργήσει τη φυλακή Εβίν, στην οποία? συνετίζονταν οι αντιφρονούντες. Επιπλέον, όταν ξόδευε $100 εκ. για να γιορτάσει τη 2.500ή επέτειο της μοναρχίας στη χώρα, τα επίπεδα της φτώχειας και του αναλφαβητισμού σημείωναν ρεκόρ.
Ακόμη και σήμερα, που ο πληθωρισμός ξεπερνά το 15%, το κόστος ζωής παραμένει σχετικά χαμηλό, με τον κατώτερο μισθό στα €400 και ένα κυρίως πιάτο σε καλό εστιατόριο να μην ξεπερνά τα €7. Δεν είναι τυχαίο ότι ο γιος του Παχλαβί έχει καταφέρει να συγκεντρώσει μόλις 500 υποστηρικτές της μοναρχίας, ακόμη κι αν διαφημίζει ένα σύστημα στα πρότυπα της Βρετανίας ή του Βελγίου.
Το Ιράν σε αριθμούς
- Eκταση: 1,65 εκ.τ.χλμ.
- Πληθυσμός: 70 εκ.
- Προσδόκιμο ζωής: 71 έτη
- Κατά κεφαλήν ΑΕΠ: €2.600
- Παιδιά ανά γυναίκα: 1,7
- Μέσος όρος ηλικίας: 27 έτη
- Παραγωγή πετρελαίου: 4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως (2η χώρα σε αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο)
- Στρατός: 400.000 + 125.000 «Φρουροί της Επανάστασης»
Σύνθεση πληθυσμού:
- Πέρσες 51%
- Αζέροι 24%
- Κούρδοι 7%
- Aραβες 3%
- Διάφορα 15%
1951 Το Κοινοβούλιο ψηφίζει την εθνικοποίηση των πετρελαιοπηγών, οι οποίες ελέγχονται από τους Βρετανούς. Εκείνοι επιβάλλουν εμπάργκο πλήττοντας την οικονομία της χώρας.
1955 Ο σάχης εγκαταλείπει τη χώρα έπειτα από διαμάχη με τον πρωθυπουργό Μουσαντέκ. Υστερα από λίγες ημέρες ο Μουσαντέκ ανατρέπεται με πραξικόπημα που οργάνωσαν οι αμερικανικές και βρετανικές μυστικές δυνάμεις. Ο σάχης επιστρέφει. 1963 Ο σάχης εγκαινιάζει τη «Λευκή Επανάσταση», μια εκστρατεία κοινωνικού και οικονομικού εκσυγχρονισμού της χώρας.
1978 Οι θρησκευτικοί ηγέτες της χώρας αντιτίθενται στις μεταρρυθμίσεις. Ο απολυταρχικός τρόπος διακυβέρνησης προκαλεί μαζικές διαδηλώσεις. Επιβάλλεται στρατιωτικός νόμος.
1979 Ο σάχης εξορίζεται. Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί επιστρέφει έπειτα από 14 χρόνια εξορίας. Την 1η Απριλίου ιδρύεται η «Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν». Τον Νοέμβριο ένοπλοι Ισλαμιστές εισβάλλουν στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη και συλλαμβάνουν 52 Αμερικανούς ως ομήρους, απαιτώντας την έκδοση του σάχη στο Ιράν.
1980 Ο Αμπολχασάν Μπανί Σαντρ γίνεται ο πρώτος Πρόεδρος του Ιράν. Ο σάχης πεθαίνει από καρκίνο στην Αίγυπτο.
1981 Ξεσπά ο πόλεμος ανάμεσα στο Ιράν και το Ιράκ, που θα διαρκέσει δέκα χρόνια.
1988 Οι Αμερικανοί καταρρίπτουν κατά λάθος ένα ιρανικό Airbus με 290 επιβάτες. Ιράν και Ιράκ υπογράφουν κατάπαυση του πυρός.
1989 Ο Χομεϊνί εκδίδει ιερή «φάτουα» ζητώντας από τους πιστούς να σκοτώσουν τον Βρετανό ποιητή Σαλμάν Ρούσντι για τους ?προσβλητικούς για το Ισλάμ? «Σατανικούς Στίχους» του. Λίγο μετά ο Χομεϊνί πεθαίνει. Αντικαθίσταται από τον Χαμενεΐ, σημερινό ανώτατο ηγέτη του Ιράν.
1990 Σεισμός πλήττει το Ιράν και έχει ως αποτέλεσμα 40.000 νεκρούς.
1997 Ο μετριοπαθής Μοχάμεντ Χαταμί κερδίζει τις προεδρικές εκλογές με ποσοστό 70%.
1999 Μαζικές διαδηλώσεις φοιτητών ακολουθούν το κλείσιμο εφημερίδας. Συλλαμβάνονται 1.000 και πλέον φοιτητές.
2000 Απαγορεύεται διά νόμου η κυκλοφορία έξι εφημερίδων που υποστηρίζουν τη μεταρρυθμιστική πλευρά.
2003 Νέες διαδηλώσεις κατά του θεοκρατικού κατεστημένου. Την ίδια χρονιά η Σιρίν Εμπαντί, η πρώτη γυναίκα δικαστής του Ιράν και κατόπιν ένθερμη ακτιβίστρια, κερδίζει το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Τον Δεκέμβριο η πόλη Μπαμ συγκλονίζεται από ισχυρό σεισμό, με 40.000 θύματα.
2005 Ο υπερσυντηρητικός δήμαρχος της Τεχεράνης Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ εκλέγεται Πρόεδρος.
2007 Η Διεθνής Υπηρεσία Ελέγχου Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ (ΙΑΕΑ) ανακοινώνει ότι το Ιράν έχει τη δυνατότητα να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο σε διάστημα τριών ώς οκτώ ετών. Η Τεχεράνη εγκαινιάζει κέντρο διαστημικών ερευνών.
2008 Το Ιράν πραγματοποιεί δοκιμή πυραύλου μεγάλου βεληνεκούς.