Ο δύσκολος δρόμος της συμφιλίωσης

• Tου David Ignatius – Aρθρογράφου της Washington Post

• Οι ΗΠΑ και οι Ταλιμπάν συνεχίζουν να πολεμούν στα πεδία των μαχών, ταυτόχρονα όμως οι δύο άσπονδοι εχθροί διερευνούν τι ακριβώς συνεπάγεται η προοπτική της πολιτικής συμφιλίωσης. Και οι δύο πλευρές θέλουν να διαπραγματευτούν από θέση ισχύος, πράγμα που στο εγγύς μέλλον σημαίνει ότι θα προσπαθούν να επιφέρουν όσο το δυνατόν σκληρότερα πλήγματα οι μεν στους δε. Και οι δύο είναι βέβαιοι ότι ο χρόνος του αντιπάλου είναι μετρημένος, για λόγους εσωτερικής πολιτικής, περιφερειακής δυναμικής και λόγω του κόστους της σύρραξης σε χρήματα και αίμα. Το βασικό πλεονέκτημα των Ταλιμπάν είναι ότι οι μαχητές τους είναι αναπόσπαστα δεμένοι με την περιοχή, είναι μέρος του τοπίου.

Οι Αμερικανοί στρατιωτικοί διοικητές πάλι έχουν αρχίσει να διακρίνουν θετικά αποτελέσματα της στρατηγικής «αιχμάλωτος ή νεκρός», που κλόνισαν τους Ταλιμπάν και έκαναν ορισμένους από αυτούς να εξετάσουν το ενδεχόμενο των διαπραγματεύσεων με τον Χαμίντ Καρζάι. Στο πλαίσιο της εκστρατείας των ειδικών δυνάμεων πραγματοποιούνται 120 έως 150 στρατιωτικές επιχειρήσεις κάθε μήνα, ενώ τους τέσσερις τελευταίους μήνες αιχμαλωτίσθηκαν ή σκοτώθηκαν 525 μαχητές, περιλαμβανομένων 130 υψηλά ιστάμενων, μας αποκάλυψε πριν από 10 ημέρες ανώτερος στρατιωτικός αξιωματούχος στην Καμπούλ.

«Το μεγάλο ερώτημα στο στρατόπεδο των Ταλιμπάν είναι ο τερματισμός της κρίσης. Θέλουν να διαμορφώσουν μια κατ’ αρχήν άποψη για τους όρους της διευθέτησης ή για θέματα όπως η συμμετοχή τους ή όχι στην αφγανική κυβέρνηση, εάν μελλοντικά θα απειλείται η ζωή τους, με ποιες προϋποθέσεις θα προσέλθουν στις διαπραγματεύσεις», λέει ο ίδιος αξιωματούχος.

Κρατούμενοι Ταλιμπάν ομολόγησαν στους ανακριτές τους ότι το σφυροκόπημα των Αμερικανών στο Αφγανιστάν μαζί με τις επιθέσεις των μη επανδρωμένων αεροσκαφών σε κρησφύγετά τους στο Πακιστάν είχαν ψυχολογικό κόστος. Οι πλέον χαμηλόβαθμοι από αυτούς παραπονούνται τώρα, επειδή αυτοί καταβάλλουν τον βαρύτερο φόρο αίματος.

Ομως, στην Ουάσιγκτον ανώτεροι αξιωματούχοι με πρώτο τον πρόεδρο Ομπάμα εξέφραζαν επιφυλάξεις ως προς την ειλικρινή πρόθεση του ηγέτη των Ταλιμπάν Μοχάμαντ Ομάρ να προχωρήσει σε σοβαρούς συμβιβασμούς. «Δεν έχουμε ακόμη αποδείξεις ότι ενδιαφέρονται πραγματικά για τη συμφιλίωση. Η στρατηγική των ΗΠΑ συνίσταται στο αδιάκοπο σφυροκόπημα, με την ελπίδα ότι ο εχθρός θα είναι διαλλακτικότερος το 2011, έτος έναρξης της αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων, κατά το χρονοδιάγραμμα του προέδρου Ομπάμα», προειδοποίησε ο διευθυντής της CIA Λέον Πανέτα, μιλώντας στην κυριακάτικη επισκόπηση του ABC.

Στα ενδότερα της αμερικανικής κυβέρνησης έχει αρχίσει η συζήτηση με αντικείμενο τη στρατηγική της πολιτικής συμφιλίωσης στο Αφγανιστάν. Ο Ομπάμα έχει δημοσίως υποστηρίξει τη συμφιλίωση, αλλά υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Η αμερικανική πλευρά, μολονότι έχει πει ότι η εν λόγω διαδικασία θα τελεί υπό «αφγανική καθοδήγηση», επιδιώκει να την στρέψει προς κατευθύνσεις ευνοϊκές για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Την κατάσταση και για τους Αμερικανούς και για τους Ταλιμπάν περιπλέκουν οι πρόσφατες συζητήσεις μεταξύ του προέδρου Καρζάι και του στρατηγού Ασφάκ Κιγιάνι, του Πακιστανού ΓΕΕΘΑ. Οι Πακιστανοί θα ήθελαν να μεσολαβήσουν σε οποιαδήποτε διευθέτηση στο Αφγανιστάν. Φαίνεται ότι κάτι κατάφεραν στις συνομιλίες με τον Καρζάι, τον οποίο έπεισαν ότι δοθέντος του χρονοδιαγράμματος Ομπάμα για την έναρξη της αποχώρησης των Αμερικανών το 2011, το Πακιστάν είναι μακροπρόθεσμα ο πλέον αξιόπιστος εταίρος τους.

Οι Ταλιμπάν έχουν αναπτύξει τη δική τους εκδοχή μιας «λαοκεντρικής» στρατηγικής για να κερδίσουν τις καρδιές και την ψυχή των Αφγανών. Οι ηγέτες των Ταλιμπάν που δεν ήταν αρεστοί στον λαό και αποδείχθηκαν αναποτελεσματικοί, ανακλήθηκαν από τα πεδία των μαχών, είπε ο Αμερικανός αξιωματούχος.

Και οι ΗΠΑ και οι Ταλιμπάν έχουν θέσει αυστηρές προϋποθέσεις για την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Αυτές οι προϋποθέσεις αποτέλεσαν μέχρι στιγμής τροχοπέδη στον διάλογο. Οι ΗΠΑ επιμένουν στον αφοπλισμό των Ταλιμπάν και στη ρήξη κάθε δεσμού με την Αλ Κάιντα. Οι Ταλιμπάν ζητούν την αποχώρηση όλων των ξένων δυνάμεων από το Αφγανιστάν.

Για την ώρα τα αιτήματα αυτά έχουν δημιουργήσει αδιέξοδο. Ωστόσο, ορισμένοι Αμερικανοί διακρίνουν ενδείξεις ότι ο Ομάρ ίσως είναι έτοιμος να απομακρυνθεί από την Αλ Κάιντα. Ενας αξιωματούχος επικαλείται συνέντευξη του Πακιστανού δημοσιογράφου Σαέντ Σαλέμ Σαχζάντ στην εφημερίδα Asia Times Online, και στην οποία ανώνυμος αξιωματούχος των Ταλιμπάν χαρακτηρίζει τον Οσάμα Μπιν Λάντεν «ένα κάποιο άτομο», λέγοντας ότι οι ΗΠΑ τον χρησιμοποιούν ως πρόσχημα για να αποφύγουν συνομιλίες επί της ουσίας.

Σύμφωνα με την πολιτισμική παράδοση των Παστούν, η συμφιλίωση είναι δυνατή όταν υπάρχει το gundi, δηλαδή η ισορροπία δυνάμεων που εμπνέει αμοιβαίο σεβασμό και ασφάλεια. Μέχρι στιγμής ούτε οι ΗΠΑ ούτε οι Ταλιμπάν διαθέτουν στρατηγική συμφιλίωσης διατυπωμένη με τόση σαφήνεια.